پنبه ی مرسریزه به نخ یا پارچه ی پنبه ای اطلاق میشود که برای دست یابی به اهداف مختلفی از جمله افزایش درخشندگی، یک فرآیند شیمیایی را طی کرده است. همانطور که میدانید الیاف پنبه در یک غوزه رشد می کند. این الیاف به شکل یک غلاف توخالی تولید شده و هر شب یک لایه سلولز جدید در داخل غلاف شکل میگیرد تا حدود 30 لایه ساخته شود. در این مرحله هر لیف مانند یک میله استوانه ای جامد است که دارای یک مجرا یا کانال مرکزی است که تماماً از سلولز تشکیل شده است. هنگامی که غوزه باز میشود و الیاف در معرض آفتاب و هوا قرار می گیرند، خشک می شوند و کانال مرکزی آن ها فرو می ریزد و به نواری با حالت مارپیچی متناوب به چپ و راست تبدیل میشود.
در طول سال های اخیر تلاش‌های بی‌شماری برای تغییر این خصوصیت الیاف برای بهبود خصوصیات آن ها انجام شده است. تا اینکه در سال 1851، جان مرسر توانست با استفاده از سدیم هیدروکسید، اسید سولفوریک و سایر ترکیبات شیمیایی خصوصیات پنبه، کتان و سایر الیاف گیاهی را تغییر دهد. کاستیک سودا یا سدیم هیدروکسید یکی از ترکیباتی بود که با متورم ساختن الیاف سبب گرد شدن سطح مقطع آن ها شد اما نتوانست درخشندگی آن ها را تغییر دهد. چند سال بعد، در سال 1890 Horace Lowe ادعا کرد با کمک کاستیک سودایی که مرسر به کار برده بود درحالیکه پارچه ی پنبه ای تحت کشش قرار داشت، توانست درخشندگی الیاف را تغییر دهد. و این آغاز داستان پنبه ی مرسریزه بود.
در این روش مانند تقریباً تمام روش های شیمیایی دیگر برای تأثیرگذاری بر تغییر خصوصیات الیاف، غلظت ترکیب شیمیایی، زمان و دما عوامل بسیار مهمی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. به عنوان مثال، اگر پنبه تحت کشش مشخصی به مدت ده دقیقه در معرض کاستیک سودا (NaOH)21 تا 23 درصد در دمای اتاق قرار گیرد، درخشندگی و استحکام کششی آن به حد مطلوبی افزایش میابد. همانطور که میدانید درخشندگی نتیجه انعکاس نور از سطح است پس هرچه سطح شیشه ای تر باشد، درخشندگی آن بیشتر است. در اغلب موارد برای از بین بردن پرز پارچه ها که یکی از عوامل عدم درخشندگی آن هاست، یک عملیات حرارتی به منظور پرزسوزی روی سطح آن ها انجام میشود.
بنابراین به منظور مرسریزه کردن پنبه، در ابتدا نخ یا پارچه ی پنبه ای در معرض آب و نفوذ دهنده قرار داده میشود، سپس با سود کاستیک (28-32 درجه بومه) عمل شده و در نهایت به منظور خنثی سازی، با اسید ضعیف عمل میشود.
اثر دیگر مرسریزاسیونی که با کشش انجام شود، افزایش آبدوستی و جذب رنگ کالا است. در حالیکه این اثر در مرسریزه ی بدون کشش کمتر وجود دارد.
