کوپلیمری به پلیمری اطلاق می شود که از 2 یا بیشتر جزء تشکیل شده باشد. بسیاری از پلیمرهای مهم صنعتی مانند پلی اتیل وینیل استات (PEVA) و اکریلونیتریل بوتادی ان استایرن (ABS) از نوع کوپلیمر هستند. به فرایندی که طی آن یک کوپلیمر از اجزاء مونومری خود تشکیل می شود، کوپلیمریزاسیون گفته می شود. هدف از کوپلیمر کردن، بهبود کیفیت و ویژگی های محصول نهایی است. در مقابل کوپلیمر هوموپلیمر قرار دارد که تنها از یک واحد مونومری تشکیل شده است.
کوپلیمرها را می توان براساس ساختار به چند دسته طبقه بندی کرد. آن دسته از کوپلیمرهایی که دارای تنها یک زنجیر اصلی باشند را کوپلیمرهای خطی و اگر دارای زنجیرهای جانبی باشند کوپلیمرهای شاخه ای نامیده می شوند.
انواع کوپلیمرهای خطی:
کوپلیمرهای خطی را می توان براساس نحوه ی قرار گیری مونومرها در زنجیر، به چند گروه طبقه بندی کرد.
کوپلیمر بلوکی (Block Copolymers)
- زمانیکه بیش از یک واحد مونومری از طریق اتصالات کوالانسی به یکدیگر متصل میشوند، نتیجه ی حاصل شده را کوپلیمر بلوکی می نامیم.
- به واحد حدواسطی که اتصال دو هوموپلیمر را کنار هم ممکن می سازد، بلوک اتصال گفته می شود.
- یکی از مثال های این نوع ساختار اکریلونیتریل بوتادی ان استایرن است که عموما با نام لاستیک SBS شناخته می شود.
- شمایی از یک کوپلیمر بلوکی که از دو واحد A و B تشکیل شده است در شکل زیر نمایش داده شده است.
کوپلیمر آماری (Statistical Copolymer)
- کوپلیمرهای آماری کوپلیمرهایی هستند که در آن ها مونومرها براساس یک قاعده ی آماری کنار یکیدگر قرار گرفته اند.
- در این حالت باید کسر مولی مونومر برابر با احتمال پیداکردن نوعی مونومر باقی مانده دریک نقطه خاص درزنجیره باشد، چنین پلیمری به عنوان یک کوپلیمر تصادفی نیز شناخته شود.
- این پلیمرها معمولا با روش پلیمریزاسیون رادیکال آزاد سنتز می شوند.
- مثالی از این کوپلیمر، لاستیک تهیه شده از استایرن و بوتادی ان است.
- شکل زیر مثالی از این نوع کوپلیمر را نشان می دهد.
کوپلیمرهای تناوبی(Alternating Copolymers)
- این نوع پلیمر متشکل از یک زنجیر اصلی به همراه واحدهای مونومری تناوبی است.
- فرمول کلی به کوپلیمر تناوبی تهیه شده از واحدهای A و B به صورت (-A-B-)n است.
- نایلون66 نمونه ای از این کوپلیمر است که از واحدهای تناوبی هگزامتیلن دی آمین و آدیپیک اسید تشکیل شده است.
- در شکل زیر می توانید نمایی از این کوپلیمر را مشاهده کنید.
کوپلیمرهای دوره ای (Periodic Copolymers)
- همانگونه که در شکل زیر مشاهده می شود این کوپلیمرها شامل واحد های تکرار شونده ای هستند به گونه ای که مونومرها در یک زنجیر آرایش یافته باشند.
پلیمرها به دلیل مزایای فراوانی که دارند به تدریج جایگاه ویژه ای در زندگی روزانه ما یافته اند. یکی از مهمترین زمینه های کاربردی پلیمرها، استفاده از آن ها در صنعت نساجی است. از پلیمرها در مراحل مختلفی از پروسه تولید شامل تولید الیاف، رنگرزی و تکمل کالا با هدف دست یابی به یک ویژگی خاص استفاده می شود. به عنوان مثال در صنعت نساجی و فرش، پلیمرهای امولسیونی به منظور بهبود عملکرد و الاستیسیته ی کالا به کار می روند. در مقالات آتی توضیحات تکمیلی از کاربرد پلیمرها در این صنعت ارائه خواهد شد.
