تاریخچه ابریشم:

بنا به شواهد تاریخی ، کشف کرم ابریشم و پرورش آن برای نخستین بار در چین باستان و حدود 2500 سال قبل از میلاد اتفاق می افتد. چینی ها پس از کشف ابریشم و استفاده از آن در تهیه انواع پارچه ها و پوشاک توانستند سال های متمادی آن را هم چون یک راز از دیگران خصوصاً مردم سایر کشورها پنهان دارند اما پس از گذشت حدود 2000 سال پنهان کاری، دیگر جوامع از جمله ژاپن و ایران به این اطلاعات دست یافته و آن را رواج و گسترش دادند.

ایرانیان در دوره هخامنشیان ابریشم را شناخته و نسبت به تهیه و تولید انواع پارچه های ابریشمی اهتمام داشته اند و یکی از عوامل پیدایش و پیشرفت صنعت ابریشم در ایران آن زمان وجود روابط بازرگانی ایران با کشورهای شرقی و در مسیر ارتباطی بین شرق و غرب قرار گرفتن آن و از همه مهمتر دسترسی مستقیم به جاده ابریشم می باشد. در همین دوران طبرستان (مازندارن و گیلان امروزی) از ولایات مهم ایران بود که قرن ها از مراکز عمده صدور ابریشم محسوب می شد. در زمان اشکانیان برای اینکه تجارت ایران و جاده ابریشم همچنان پر رونق و محفوظ بماند ، نخستین قرارداد تجاری بین چین و حکومت اشکانیان منعقد می گردد. علاوه بر آن کارگاه های تهیه ابریشم در سایر شهرستان های ایران از جمله یزد ، بم ، جندی شاپور و شوشتر نیز دایر می شود و همچنین شهر سرخس به دلیل تولید چادرهای زنانه ، دستمال ، عمامه و غیره و قرار داشتن در مسیر راه ابریشم از شهرت زیادی برخوردار بوده است. همچنین در گرگان و طبرستان نیز پارچه هایی به سبک پارچه های ابریشمی چین تهیه می گردید.

دوره صفویه را می توان عصر شکوفایی این هنر صنعت نام برد. بطوریکه میزان تولید ابریشم در این زمان تا 3000 تن بر آورد شده است و مناطقی نظیر: مازندران ، خراسان ، اصفهان ، یزد ، کرمان و کاشان از جمله مراکز تولید پیله و ابریشم در آن زمان بوده اند.‏ اولین کارخانه مدرن ابریشم کشی ایران اولین بار اواسط قرن نوزدهم در دوره ناصر الدین شاه قاجار بنا شد که فعالیت آن پس از مدت کوتاهی متوقف گردید. در زمان احمد شاه قاجار بیش از 100 کارخانه ابریشم کشی در کشور به ویژه در گیلان تاسیس شد. و از این دوره صنعت تولید ابریشم در گیلان شکوفا گردید و سهم عمده تولید ابریشم ایران از این استان تامین می شد.

در اواخر سلطنت قاجار به دلیل بی توجهی به این فعالیت و از طرفی شیوع بیماری مهلک پبرین مجددا دوره رکورد این صنعت شروع شد و میزان تولید ابریشم به کمتر از 100 تن کاهش یافت، پس از شناخت عامل بیماری توسط «لوئی پاستور» این صنعت مجددا در ایران رونق گرفت.

لیف ابریشم:

امروزه این هنر ارزنده به لحاظ مشکلات اقتصادی، سال های زیادی است که از رونق افتاده و در شرایط حاضر فقط در معدود نقاطی از کشور به بافت پارچه های ابریشمی اقدام می گردد. در حقیقت ابریشم لیفی است پروتئینی که به فرم رشته از دهان حشره کرم ابریشم ریسیده می شود ، این حشره لیف ابریشم را به دور خود تنیده و پیله ابریشم را درست کرده و در داخل آن بسر می برد. برای اینکه به الیاف ابریشم آسیبی نرسد، کرم ابریشم را بوسیله گرما و یا بخار آب خفه می کنند تا موقع خروج به پیله ها صدمه ای وارد نشود. بعد از خفه کردن کرم، پیله ها را باز می کنند و الیاف ابریشم پیوسته ای بدست می آورند که ممکن است هر یک به صدها متر برسد.

امروزه در بسیاری از موارد ، الیاف مصنوعی جایگزین الیاف طبیعی شده و فقط نام های قبلی حفظ شده است. مانند:

• ابریشم چینی
• ابریشم هونا
• پونژه
• شانتوگ
• کرپ دوشین
•  سورا

نخ ابریشم:

نخ ابریشم با استفاده از الیاف ابریشم تهیه می شود. برای این منظور می بایست پیله ها که فقط به صورت یک کلاف ابریشم است، با دستگاه ریسندگی باز شود.برای این منظور ابریشم پیله ها در حالیکه در آب گرم قرار دارند، به وسیله ماشین ریسندگی ریسیده و باز می شوند. الیاف ابریشم را توسط ماشین های ابریشم کشی به هم می ریسند و نخ ابریشمی به دست می آورند. نخ ابریشمی بصورت کلاف بدست می آورند که برای تهیه یک کیلو ابریشم خام 4500 پیله لازم است و هر پیله در حدود 1000 متر نخ ابریشم می دهد.

پارچه ابریشمی:

پارچه ابریشمی سبک وزن ، در زمستان گرم و در تابستان خنک است. پارچه ای محکم و با ظاهری ظریف و لطیف و مقاوم در برابر چروک و دارای درخشندگی خاصی است. این پارچه ها از پارچه های تجملی به شمار می روند.همچنین برای کاهش قیمت ، ابریشم را با الیاف دیگر مخلوط کرده و با آن پارچه می بافند. گاهی نیز الیاف ابریشم را برای ایجاد اثر خاصی در ظاهر پارچه با الیافی دیگر مخلوط می کنند که این نوع پارچه ها معمولی نیستند. پارچه ابریشمی با بافت ساده ، شفاف و سبک وزن است که در چین و ژاپن بافته می شود نخ های تاروپود آن یکنواخت و منظم و بسیار نرم هستند که رنگ می شوند و یا این که طرح را بر روی آن ها چاپ می کنند. 

ابریشم بافی:

برای تهیه آن پروانه را در داخل پیله می کنند و بدین ترتیب پروانه برای خارج شدن پیله را پاره نکرده و نخ یکسره خواهد بود. گاهی از روش فریز کردن برای کشتن پروانه ها استفاده می کنند که در این صورت پروانه به جای خفه شدن به خواب می رود. با فریز کردن سیرین ابریشم نیز با حرارت اضافی به ابریشم غیر طبیعی و تقلبی تغییر نخواهد کرد و ابریشمی مرغوب تر را با ضایعات کم می توان از روی پیله باز کرد. قبل از شروع به کار ابریشم بافی نخست باید ابریشم تهیه نمود. جهت تهیه تارهای ابریشم بایستی رشته حیات پیله را قبل از رسیدن به مرحله شفیرگی قطع و به اصطلاح آن را خفه نمود تا از تبدیل آن به پروانه جلوگیری شود. جهت این اقدام معمولا در این منطقه پیله ها را به مدت یک الی دو روز در آفتاب پهن می کنند و یا با بخاردادن این اقدام را انجام می دهند، البته روشهای صنعتی و پیشرفته نیز بکار می رود. سپس پیله های ابریشمی راکه در این مرحله پیک نامیده می شود، داخل دیگ های آب جوش چدنی « پاتیل » بنام محلی قازان می ریزند برای این امر حداقل به دو نفر نیاز است. یک نفر در کنار دیگ نشسته و پیله ها را به هم می زند این عمل باعث می گردد که تارهای ابریشم در روی آب دیگ جمع شوند در این موقع تارهای فوق را از دیگ گرفته و از درون فلزی که دارای 3 تاب با قطر حدود 2 سانتی متر عبور می دهند. سپس روی یک قرقره چوبی عبور داده و به دور محور دستگاهی که با دست می چرخد که در گویش ترکمنی نیز بدان « کلدان » نیز گفته می شود، کلاف می کنند. ابریشم خامی که بدین صورت تهیه می شود، با آب سرد آب کشیده و سپس خشک می شود.

رنگ های مورد استفاده ابریشم:

رایجترین رنگهای مورد استفاده در ابریشم بافی رنگهای آبی، قرمز ، سبز و مشکی می باشد که در گذشته از رنگهای طبیعی چون روناس ، پوست گردو ، پوست انار و … استفاده می شده که دارای ثبات بالایی بوده ولی امروزه از رنگهای شیمیایی با دوام کم، استفاده می نمایند.

چله دوانی:

برای چله کشی در بافت پارچه های ابریشمی از روش چله دوانی استفاده می شود به این طریق که به تعداد مورد نیاز پایه های چوبی در زمین نصب می کنند فاصله بین هر دو میله 20 سانتیمتر در 1.5 متر است نخ های ابریشمی رنگین را با هم کشیده و به ترتیب از میله اول پیچیدن را آغاز می کنند. (این عمل را آنقدر ادامه می دهند تا تعداد تارهای آن ها به 80 تار برسد در ابریشم بافی هر 80 تار یک چله به حساب می آید و برای بافت از 10 چله استفاده می کنند در پایان کار تارها را به صورت یک کلاف بزرگ جمع آوری کرده و به روی دستگاه ابریشم بافی سوار می نمایند.) سپس تارهای ابریشم گلوله شده را بین نخ های پنبه ای که به دورنی متصل است عبور می دهند. پس از آماده شدن دار، بافنده بافت را با فشار پدال شروع نموده وموجبات بازشدن تارها از هم، و عبور پود از آن فضا را فراهم می سازد. آنگاه شانه را محکم برروی پودها می کوبد. به همین ترتیب با تکرار این مرحله طرح خاصی که از قبل طراحی شده بافته می شود. لازم بذکر است در بافته های ترکمنی و رامیان اختلافاتی در زمینه طرح و رنگ وجود داشته است. بعنوان مثال در بافته های ترکمنی بیشتر از طرح راه راه عمودی و حاشیه دار استفاده می نمایند اما در مناطق رامیان و مینودشت اغلب از چهارخانه و حاشیه دار بهره می گیرند.

سایت ایران ­یارن مفتخر است که یاری دهنده شما در امر خرید و فروش نخ و الیاف و سایر منسوجات باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و جدیدترین قیمت های نخ و الیاف با ما در ارتباط باشید.